اعضای جامعه بین المللی-جامعه ملل

جامعه ملل
جامعه ملل نخستین و بزرگترین سازمان بین‌المللی بود که در اوایل قرن بیستم پایه‌گذاری شد. برای تأسیس جامعة ملل گام‌های اولیه‌ای برداشته شد که برخی از آنها عبارتند از:

• تلاش ویلیام هوارد رئیس جمهور وقت آمریکا در سال 1915 در چارچوب اتحاد برای پیشبرد صلح
• افکار و اندیشه‌های ویلسون رئیس جمهور وقت آمریکا در سال 1917 که در مجلس سنای آمریکا از بحث اتحاد برای صلح دفاع کرد.و در سال 1918 با ایراد سخنرانی در کنگره آمریکا، 14 اصل معروف خود را مطرح ساخت که از مهمترین این اصول تأکید وی بر تأسیس جامعة ملل بود.
• پس از پایان یافتن جنگ جهانی اول، کنفرانس صلح «ورسای» در پاریس تشکیل شد. در این کنفرانس کمیسیونی ویژه مرکب از 19 عضو کنفرانس به سرپرستی ویلسون تشکیل شد تا میثاق جامعة ملل را تهیه نماید. این میثاق یا اساسنامه در 28 آوریل 1919 به تأیید تمام کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس صلح ورسای رسید و 26 ماده آن جزو پیمان ورسای درآمد. با تصویب پیمان ورسای جامعه ملل در 10 ژانویه 1920 رسماً با 49 عضو تشکیل شد.
• میثاق جامعه ملل شامل 29 ماده بود که برخی از موارد مهم آن عبارتند بودند از:ماده 1در خصوص اهداف جامعه ملل.ماده 2 در باره عضویت دولت ها. ماده 3 در رابطه با مجمع عمومی و ماده 4 در مورد شــورا بود. از همه مهمتر مادة 16 میثاق بود که در آن آمده بود:« هرگاه یکی از اعضای جامعه ملل بر خلاف تعهداتی که بر عهده گرفته است متوسل به جنگ شود مثل این است که نسبت به تمام اعضای جامعه ملل اعلان جنگ کرده است». در چنین شرایطی اعضای جامعه ملل ملزم بودند:
  1 – روابط تجاری و اقتصادی خود را با کشور آغازگر جنگ قطع نمایند.
  2 – هرگونه رابطه را بین اتباع خود با  اتباع آغازگر جنگ منع کنند.
  در بند 4 مادة 16 نیز آمده است: «هر عضوی را که به واسطه نقض یکی از مقررات میثاق مقصر باشد می‌توان از جامعه ملل اخراج کرد.

اهداف جامعة ملل
 

• افزایش همکاریهای بین‌المللی و دست‌یافتن به صلح و امنیت جهانی
•  سپردن تعهد در مورد دست نزدن به جنگ
• مقرر داشتن روابط آشکار، عادلانه و شرافتمندانه بین دولت‌ها
•  استقرار  حقوق بین‌الملل به عنوان مبنای اصلی تعامل دولت‌ها
• حکم‌فرما ساختن عدالت و رعایت کامل معاهدات

ارکان جامعة ملل
جامعه ملل دارای سه رکن اصلی بود

•  مجمع عمومی
•  دبیرخانه
•  شـورا
  علاوه بر این دارای ارکان فرعی یا مؤسسات وابسته نیز بود که عبارت بودند از: 1) دیوان دایمی دادگستری بین‌المللی، 2) سازمان بین‌المللی کار، 3) شورای دایمی قیمومیت

مجمع عمومی جامعه ملل

•  در بین ارکان اصلی جامعه ملل مجمع عمومی دربرگیرندة تمامی اعضاء بود، بطوری که هر کشور عضو دارای سه نماینده در مجمع عمومی بود.مجمع عمومی دارای دو نشست بود: 1- نشست‌های عادی سالانه که به مدت یک ماه در سپتامبر برگزار می‌شد.2- نشست‌های اضطراری یا فوق‌العاده که سالی پنج مرتبه می‌توانست برگزار شود.
• تصمیمات مجمع عمومی به اتفاق آرا: مجمع عمومی جامعه ملل دارای اختیاراتی خاص بود که مهمترین آنها عبارتند از:
•  پذیرش اعضای جدید در جامعه ملل
•  انتخاب اعضای غیر دایم شورا
• تجدیدنظر در معاهدات
• تعیین بودجه جامعه

شورای جامعه ملل

 برابر با مقررات مادة 4 میثاق، شورا دارای اعضای دایم و غیردایم است. شورای جامعه ملل در ابتدا دارای 4 عضو دائم بود که عبارت بودند از: فرانسه، انگلیس، ایتالیا، ژاپن. آلمان در سال 1926 و شوروی در سال 1934 به شورا پیوستند. اعضای غیردائم شورا نیز ابتدا 4 عضو بود، اما به تدریج تعداد آنها زیاد شد و در سال 1936 به 11 عضو افزایش پیدا کرد. در حرکتی نادر، شورا دارای اعضای نیمه دائم نیز بود که هر سه سال یکبار مجدداً انتخاب می‌شدند که اسپانیا، لهستان و چین اعضای نیمه دائم بودند.
اختیارات شورای جامعه ملل
1- طرح کاهش سلاحهای نظامی، 2- رسیدگی به اختلافات بین‌المللی، 3- حل اختلافات از طریق سیاسی، 4- اجرای تنبیهات مقرر، 5- اخراج اعضا، 6- نظارت بر ادارة سرزمین‌های تحت تملک.
اختیارات مشترک مجمع عمومی و شورا
مجمع عمومی و شورای جامعه ملل ضمن آنکه هر کدام دارای وظیفه‌ای خاص بودند، اما دارای اختیاراتی مشترک نیز بودند؛ بطوری که در مورد برخی موضوعات مشترکاً پیگیری می‌کردند که مهمترین آنها عبارتند از:
1- حفظ صلح و  امنیت بین‌المللی، 2- درخواست نظر مشورتی از دیوان دایمی بین‌المللی دادگستری، 3- انتخاب قضات دیوان دادگستری، 4- اصلاح میثاق، 5- توسعه شورا، 6- تعیین دبیرکل.
دبیرخانه جامعه ملل
براساس مادة 6 میثاق، دبیرخانه از ارکان اصلی جامعه ملل محسوب می‌شود که مقر آن در ژنو بود. در رأس دبیرخانه، دبیرکل قرار داشت که توسط شورا و تصویب اکثریت اعضای مجمع انتخاب می‌شد. اولین دبیرکل جامعه ملل «اریک درامون» از انگلیس بود.

مؤسسات وابستة جامعه ملل
در بین مؤسسات وابسته یعنی دیوان دایمی بین‌المللی دادگستری ، شورای دائمی قیمومیت و سازمان بین‌المللی کار، «دیوان دادگستری» از اهمیت بیشتری برخوردار بود.دیوان دایمی دادگستری بین‌المللی در سال 1922 آغاز به کار کرد. این دیوان دارای 11 قاضی بود که بعدها در 1930 تعداد آن به 65 قاضی افزایش پیدا کرد. قضات برای مدت 9 سال انتخاب می‌شدند و مقر دیوان شهری در هلند (لاهه) بود.
صلاحیت‌های دیوان دایمی دادگستری بین‌المللی
طبق مادة 34 اساسنامة دیوان، فقط کشورهای عضو می‌توانستند به آن مراجعه کنند. البته کشورهای غیرعضو نیز می‌توانستند به این دیوان رجوع کنند، مشروط بر اینکه رأی دیوان را اجرا کنند. تغییر پیمان‌ها و مسایل مربوط به حقوق بین‌المللی نیز در حیطه صلاحیت دیوان بود.
دوره‌های اصلی در حیات جامعة ملل
جامعة ملل به عنوان نخستین سازمان بزرگ بین‌المللی دارای دو مقطع حساس بود:
1 –  تأسیس (1920 – 1919)، 2 – گسترش (1939 – 1920)
جامعه ملل در دوران حیات خود علاوه بر گسترش اعضای جامعه  با آزمون‌های بزرگی  مانند حملة ژاپن به چین، حملة ایتالیا به اتیوپی، حمله شوروی به فنلاند  مواجه شد که به دلایل ضعف هایش  نهایتاً جامعه ملل در آوریل 1946 رسماً منحل شد.جامعه ملل در دوران حیات خود بیش از 30 فقره اختلاف وخیم سیاسی را بررسی و حل و فصل کرد که برخی از مهمترین آنها عبارتنداز: مناقشه بین «سوئد و فنلاند ، لهستان» و «آلمان ، یونان و بلغارستان» «ایران و شوروی بر سر مسئله انزلی».
ضعف‌های جامعه ملل
علت انحلال جامعة ملل در 1946 و ناکامی آن را می‌توان ناشی از ضعف‌هایی دانست که جامعه ملل با آنها مواجه بوده است. مهمترین این ضعف‌ها عبارتند از:

• درج نمودن متن میثاق در بین متون معاهدة صلح ورسای: این موضوع باعث شد تا جامعة ملل به عنوان سازمانی که از منافع کشورهای فاتح جنگ اول جهانی دفاع می‌کند، شناخته شود.
  روش رأی‌گیری: این روش اتفاق آرا بود که میراث کنفرانس‌های دیپلماتیک سنتی بود. البته بعدها مجمع جامعة بین‌المللی روش رأی‌گیری با اکثریت ساده را جایگزین اتفاق آرا کرد.
  صلاحیت مشترک مجمع عمومی و شورا در زمینة صلح و امنیت جهانی: از آنجایی که حدود اختیارات بین دو رکن مشخص نبود، مشکلاتی ایجاد می‌شد.
  گستردگی وظایف و اختیارات شورا
  ابهام در روش‌های اصلاحی و تجدیدنظر میثاق
  امکان خروج سهل و آسان از جامعه ملل
  ضعف در ضمانت اجرا و عدم ممنوعیت صریح در توسل به زور.